کابل از محیط زیست تا محیط زشت

 داود ناظری: روز نامه هشت صبح

کابل دارای ۲۲ ناحیه، ۹۳۹ روستا، ۱۴ ولسوالی و بیش از ۱۲ هزار کوچه می‎باشد. جمیعت شهر کابل هر روز در حال افزایش بوده و حدود بیشتر از هفت میلیون نفر در کابل زنده‌گی می‌کنند. فعلا کابل یکی از پر جمعیت‌ترین ولایت‌های کشور می‌باشد و حدود هشتاد درصد جمعیت آن در ساحات غیر پلانی زنده‌گی می‌کنند. آلوده‌گی محیط زیست در شهر کابل، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات شهروندان بوده و هنوز برنامه‌ی مؤثر و قابل اطمینان برای کاهش آلوده‌گی‌ها و انتقال زباله‌ها روی دست گرفته نشده است. اکنون با گرم‌شدن هوا و افزایش گشت و گذار شهروندان در جاده‌ها، انبارهای زباله در دو طرف سرک‌ها دیده می‌شود و به شدت حیات باشندگان شهر کابل، به خصوص زنان و کودکان را با تهدید مواجه ساخته است. در این مقاله در باره اهمیت محیط زیست، عوامل آلوده‌کننده و پی‌آمدها و راهکارهای آن پرداخته شده است.

 

محیط زیست و اهمیت آن

محیط زیست به همه‌ی محیط‌ هایی گفته می‌شود که زنده‌گی یک عده افراد در آن در جریان باشد. عوامل فزیکی، خانواد‌ه‌گی، بشری و موجودات زنده از مهم‌ترین عوامل تشکیل‌دهنده محیط زیست به شمار می‌رود. علم مربوط به محیط زیست، ترکیبی از دانش‌هایی است که شامل مجموعه‌ی از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست می‌گردد که بیشتر به انسان‌ها مربوط می‌شود. اما آلوده‌گی محیط زیست که موضوع اصلی این مقاله می‌باشد، عبارت است از: تاثیرات مضره ناشی از عملکردهای انسان بالای محیط و پراکنده شدن مواد زهری در فضای شهر و محیط زیست می‎باشد. آلوده‌گی محیط زیست به شکل مستقیم و غیر مستقیم، بر پیش‌رفت، تحصیل، رشد فکری، صحت‌مندی و سلامتی، وضعیت جسمی و روانی افراد یک جامعه تاثیرگذار است. به همین دلیل از نظر دین مبین اسلام و قوانین ملی و بین‌المللی، به شدت روی حفظ محیط زیست و رعایت پاکی و نظافت تاکید شده است. در قرآن کریم آمده است که از محیط زیست باید به شکل درست بهره‌برداری شود و همه در قبال حفاظت از آن مسولیت دارند. چرا که محیط زیست ثروت بوده و به همه نسل‌های بشر تعلق دارد.      
از پیامبر گرامی اسلام در کتاب نهج‌الفصاحه در قسمت دوازدهم روایت شده است: حرمت زمین را نگهدارید و تخریبش نکنید که زمین به منزله مادر شما است.
در قانون اساسی کشور که مادر همه قوانین ملی ما است، نیز در چندین مورد روی حفاظت از محیط زیست تاکید شده است. در ماده پانزدهم این قانون نوشته شده است: دولت مکلف است در مورد حفظ و بهبود جنگل‌ها و محیط زیست تدابیر لازم را اتخاذ کند. در قانون جزای کشور نیز در ماده ۳۴۴ روی حفظ بنا و املاک دولتی و خصوصی تاکید شده و برای کسانی که آن را از بین می‌برند، پرداخت خساره و حبس متوسط در نظر گرفته شده است.        
در ماده سه صد و چهل و پنجم به طور مشخص ذکر شده شخصی که عمداً اشجار، سرک، پارک و تفریح‌گاه‌های عامه را از بین ببرد و تلف کند، علاوه بر پرداخت خساره، به جزای نقدی پنج هزار افغانی محکوم شده است. اما متأسفانه در شهر کابل، با این همه تأکیدات و سفارش‌ها، محیط زیست به محیط «زیشت» تبدیل شده است. در آغاز فصل بهار در بیشتر گوشه و کنار سرک‌های عمومی، از زباله‌ها، دیوارهای بلند ساخته شده که با گرم‌شدن هوا و جاری‌شدن آب‌های باران، به شدت حیات مردم را با خطر مواجه خواهند کرد.    
باشندگان شهر کابل از انبار شدن زباله‌ها و بی‌توجهی مسوولان در انتقال به موقع آن، به شدت شکایت داشته و مسوولان شهرداری کابل را به بی‌توجهی و سهل‌انگاری متهم می‌کنند. اما مسوولان شهرداری کابل علت اصلی آلودگی محیطی و انبارشدن زباله‌ها را در بی‌توجهی مردم و خانواده‌ها، جابه‌جایی و افزایش نفوس در شهر کابل، کمبود امکانات، کارمند و قطع‌شدن شب‌کاری در بخش تنظیف این اداره به خاطر ناامنی عنوان می‌کنند.

عوامل مؤثر در آلودگی محیطی

در آلوده‌ساختن شهر کابل عوامل زیادی نقش دارد که در این قسمت به مهم‌ترین آن اشاره می‌شود. بی‌توجهی بانوان و خانواده‌ها در مدیریت زباله‌های منازل‌شان، محدودیت دست‌رسی خانواده‌ها به آموزش‌های محیط زیستی و کم‌رنگ بودن برنامه‌های آگاهی‌بخش برای مردم، افزایش بی‌رویه جمعیت و مهاجرت‌ها در شهر کابل، ساخت و سازهای بی‌رویه، کهنه و کم‌ظرفیت بودن سیستم خدمات شهری، نا کافی بودن پارک‌ها و ساحات سبز، از بین رفتن نهال‌ها و جنگل‌ها، زیربناهای ناقص و ناکافی شهری، پایین بودن درک و آگاهی مردم نسبت به ارزش و اهمیت محیط زیست، افزایش ساحات غیر پلانی، تخریب فرش نباتی توسط شهروندان، استفاده از مواد سوختی بی‌کیفیت و خام در منازل، حمام‌ها، داش‌ها، نانوایی‌ها و هوتل‌ها، جلوگیری‌نکردن از ورود گوسفندداران و چوپان‌ها به داخل شهر، خامه بودن بعضی سرک‌ها و کوچه‌ها، بی‌پروایی در برابر حیات وحش و شکار حیوانات، از مهم‌ترین عوامل آلوده‌گی محیط زیست در شهر کابل به شمار می‌رود.

پی‌آمدهای آلوده‌گی محیط زیست

از نظر داکتران و آگاهان، آلودگی محیط زیست، به طریقه‎های گوناگون پی‌آمدهای دراز مدت و کوتاه مدتی را بر سلامتی انسان‎ها به خصوص زنان و کودکان در پی دارد. داکتر شعبان متخصص داخله عمومی در یک مصاحبه اختصاصی با ۸صبح گفت: برخی افراد جامعه از جمله کودکان، سال‌مندان و زنان، بیشتر از دیگران از آلوده‌گی‌های محیط زیستی، آسیب‌پذیر می‎شوند. به این خاطر که کودکان بیشتر از بزرگ‌سالان تند و سریع تنفس می‎کنند و آن هم از طریق دهان. از جانب دیگر کودکان بیشتر از دیگران در معرض آلودگی‌ها قرار دارند و بیشتر اوقات‌شان به ساعت‌تیری و بازی سپری می‎کنند، از آلودگی‌ها متضرر می‌شوند. هم‎چنان زنان نیز بیشتر با کارهای تمیزی و پاکی خانه و حویلی سر و کار دارند و در مواقع حساس بارداری و زایمان، بیشتر از دیگران، از آلوده‌گی‌ها متأثر می‎شوند. از نظر داکتران و متخصصان، موادی که از طریق آلودگی وارد بدن انسان می‎شود، بافت‌های مختلف بدن را نابود می‎کند و انسان را به امراض گوناگون مواجه می‎سازد. آقای شعبان تاکید می‎کند که خانواده‌ها باید بیشتر مواظب فرزندان خود باشند که در هوای آلوده شهر گشت و گذار نکنند و هم‎چنان خود بانوان نیز همواره در هنگام کارهای خانه از ماسک استفاده کنند. این متخصصان معتقد اند، موادی که از طریق آلودگی وارد بدن انسان می‎شود، بافت‌های مختلف بدن را نابود می‎کند و انسان را به امراض گوناگون مواجه می‎سازد. آلودگی محیطی بالای قلب و عروق شعریه تاثیرات منفی بزرگی را به جا می‎گذارد و فشار خون را غیر منظم می‎کند.      
استرس، سردرد، خستگی، زخم معده، سرگیجه، انقباضات نامنظم عضلاتی، اختلال در سیستم گوارشی، افزایش سرعت نفس‌کشیدن، دل‌دردی و … همه از پی‌آمدهای آلودکی صوتی محیطی می‎باشد. در مجموع تخریب محیط زیست و آلوده ساختن شهر، امراض گوناگونی را در بین شهروندان به وجود آورده و مشکلات جسمی و روانی گسترده را در پی دارد. حفظ محیط زیست، جزء تفکیک‌ناپذیر توسعه‌ی پایدار و ضامن صحت‎مندی و سلامتی شهروندان به شمار می‎رود.

راه ‌کارها

زمین امانت نسل بشر به نسل‌های آینده است و باید همه‌گان از این امانت حفاظت کنند. از سوی دیگر زمین میراث ملی بوده و حیثیت مادر را برای همه دارا می‌باشد. حفاظت از نهال‌ها و مکان‌های سبز، ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست در بین شهروندان، کاهش مصرف آب در خانواده‌ها، صرفه‌جویی در مصرف انواع پاکت‌ها و خریطه‌های پلاستیکی، مدیریت دقیق زباله‌های منازل، پخته‌شدن کوچه‌ها و سرک‌ها، جلوگیری از ورود حیوانات در داخل شهر، از بین بردن مرکز معتادین در پل سوخته توسط دولت، غرس نهال در نقاط مختلف شهر کابل، استفاده از اجناس با دوام و دوری از اموال یک بار مصرف، پختن غذا به قدر نیاز توسط خانواده‌ها، خرید مواد خوراکی به اندازه نیاز خانواده، مدیریت فاضلاب، جلوگیری از انداختن زباله‌ها در داخل جوی‌ها و کاهش گشت و گذار بی‌مورد در جاده‌ها، از مهم‌ترین راه‌کارها در بهبود حفظ محیط زیست به شمار می‌رود. زمین میراث ملی و امانت نسل بشر است و همه باید در حفظ آن تلاش کنند.

نتیجه

نظافت شهر کابل و آلودگی محیطی، به یکی از مشکلات جدی شهرنشینی بدل شده است. با گرم‌شدن هوا و افزایش تردد مردم در بازارها و جاده‌ها، خطرها و ضررهای انبار زباله‌ها چندین برابر شده و به شدت حیات مردم را با خطرهای جدی مواجه ساخته است. باشندگان کابل باید به شهر خود بها داده و برای حفظ محیط زیست خود تلاش کنند. دولت و مسوولان نیز باید راه‌کارهای مؤثری را برای انتقال زباله‌ها و مدیریت فاضلاب و آب‌های اضافی شهر پیدا کنند. مبلغان، رسانه‌ها، معلمان، استادان و فرهنگیان باید ارزش‌ها و فرهنگ شهر نشینی را در میان مردم ترویج کنند.